آیا تا به حال اصطلاح BIM را شنیده اید؟

مدل اطلاعات ساختمان

مدل اطلاعات ساختمان یک ساختار اطلاعاتی است که در قالب یک مدل سه بعدی (یا چند بعدی) ارائه می شود. 

مدل سه بعدی (یا چند بعدی) می تواند ساده باشد و جزئیات زیادی نداشته باشد. یا اینکه مفصل باشد و همه جزئیات و همه اطلاعات مرتبط با اجزاء را شامل باشد. این موضوع به هدف نهایی تهیه مدل سه بعدی و نوع استفاده از آن باز می گردد. 

مدل، خروجی مشترک فرایندهای مدل سازی و مدیریت اطلاعات ساختمان است. مدل جامع یکپارچه، از نظر هندسی و نمایش گرافیکی و سه بعدی به ارائه و نمایش اطلاعات می پردازد. همچنین اطلاعات جامع و کامل کلیه اجزاء را شامل می شود. در کلیه مراحل و فازهای پروژه اعم از طراحی، تدارکات، ساخت و بهره برداری. 

مدل جامع، از نشستن یک یا چند متخصص و مدل ساز در یک اتاق یا دفتری از سازمان  حاصل نمی شود! مدل سه بعدی، یک خروجی است. اگر فرایندها به درستی تنظیم و هدایت نشود، خروجی مناسب حاصل نخواهد شد و باعث اتلاف هزینه های صرف شده بابت مدل سازی سه بعدی می شود. 

مدل سازی اطلاعات ساختمان

برای اینکه خروجی نهایی یعنی مدل، مناسب و کارا باشد باید فرایند مدل سازی اطلاعات ساختمان به نحو درست تعریف، تنظیم و پیاده سازی شود. این کار دو جنبه اساسی دارد. جنبه ای از آن به مهارت در نرم افزارهای مدل سازی بر می گردد. جنبه دیگر آن به تسلط بر استانداردهای مدل سازی و به خصوص استانداردهای بین المللی است. 

یک طرح سه بعدی می تواند یک مدل سه بعدی بر اساس BIM باشد یا نباشد. این بستگی به نرم افزاری دارد که طرح سه بعدی در آن تهیه شده است. به عنوان مثال اگر یک طرح سه بعدی در نرم افزار AutoCAD 3D ایجاد شود نمی تواند یک مدل سه بعدی بر اساس BIM باشد. گر چه ظاهر نمایش سه بعدی دارد. اما یک مدل سه بعدی که در نرم افزار Revit طراحی شده است بر اساس BIM است. تفاوت در این است که در حالت اول، ارائه سه بعدی فقط نمایشی سه بعدی است که اجزاء آن خط  و نقطه و … است.

اما در حالت دوم هر یک از اجزاء دارای هویت است. مثل در، دیوار، پنجره و … که هر یک رفتار مشخص و تعریف شده ای دارند و در واقع یک شیء هستند.

یک مدل سه بعدی باید این قابلیت را داشته باشد که در همه قسمت ها و توسط همه عوامل پروژه (و در نهایت دارایی) استفاده شود. برای حصول این امر لازم است در مدل سازی نیز استانداردها مورد توجه قرار گیرد. 

مدل سازی سه بعدی دارای استانداردهای بین المللی مختلفی است که مرجع جهانی برای تهیه و انتشار آن buildingSMART است.

مهم ترین استاندارد مدل سازی، IFC یا کلاس های بنیادین صنعت است. به کار گرفتن این استاندارد، استفاده از مدل را بین کلیه نرم افزارهای مختلف و متنوع در صنعت ساخت، میسر می کند. 

مدیریت اطلاعات ساختمان

مدیریت اطلاعات ساختمان، به پروژه نگاهی فراتر از پروژه دارد. به این معنی که به بعد از فاز تحویل پروژه (طراحی، تدارکات، ساخت) یعنی دوران بهره برداری تا پایان چرخه حیات آن نیز نظر دارد. مدیریت اطلاعات در همه فازهای پروژه مهم است. 

به این ترتیب این فرایند روی تکنیک های مدل سازی سه بعدی و یا نرم افزارهای مدل سازی سه بعدی تمرکزی ندارد. بلکه روی اطلاعاتی که لازم است جمع آوری، نگهداری، پردازش و توزیع شود تأکید دارد. مدیریت اطلاعات، بستر مناسب را هم از نظر فرایند و هم از نظر نرم افزاری برای این کار مهیا می کند. 

بهترین مرجع برای پیاده سازی فرایند، استانداردهای منتشر شده در این زمینه است. استانداردهای آمریکا NBIMS و استانداردهای سری PAS-1192 از انگلیس در زمینه پیشرو هستند. در سال 2018 سازمان جهانی استاندارد ISO، سری استاندارد بین المللی ISO 19650 را در زمینه مدل سازی اطلاعات ساختمان منتشر کرد و گواهینامه آن را نیز مصوب کرد.

به این ترتیب با توجه به آشنا بودن صنعت ایران با فضا و تعاریف کلی استانداردهای ایزو مناسب ترین گزینه در زمینه BIM در ایران استاندارد ISO 19650 است.